ALERGIA NA POKARMY U DZIECI
Wśród chorób alergicznych u dzieci najwcześniej występują objawy alergii na pokarmy. Nawet kilkutygodniowe niemowlę może wykazać nadwrażliwość na białka mleka krowiego. Wczesnemu występowaniu alergii na mleko u małego niemowlęcia sprzyja wzmożona przepuszczalność błony śluzowej przewodu pokarmowego, brak dostatecznej ilości S-IgA na błonie śluzowej w tym wieku, mała aktywność kwasu solnego wydzielanego w żołądku i enzymów trawiennych jelit, a także zmiany zapalne toczące się w przewodzie pokarmowym, leczenie antybiotykami. Fizjologiczna niedojrzałość przewodu pokarmowego niemowlęcia powoduje, że łatwo uczula się ono na obcogatunkowe białka dostające się do przewodu pokarmowego i oznacza, że niemowlę powinno być karmione mlekiem matki przynajmniej do 6 miesiąca życia, a więc do osiągnięcia pewnej dojrzałości błony śluzowej i mechanizmów wchłaniania w przewodzie pokarmowym.
U dziecka karmionego piersią, które wykorzystuje bogate źródło S-IgA, jakim jest pokarm matki, procesy dojrzewania przewodu pokarmowego, zachodzą łatwiej i szybciej. Wprawdzie nawet niemowlę karmione wyłącznie piersią może się także uczulić na białko mleka krowiego, gdyż przechodzą one do mleka matki, jeżeli mleko krowie nie zostało wyeliminowane z posiłków kobiety karmiącej. W warunkach prawidłowych jednak te niewielkie ilości obcego białka stymulują wytwarzanie tolerancji. U dzieci obciążonych atopią obcogatunkowe białko wywołuje nadwrażliwość.
Alergeny pokarmowe
Mleko krowie. Istnieje krzyżowa wrażliwość na białka mleka krowiego, kozy i owcy. Około połowa dzieci uczulonych na mleko krowie wykazuje alergię na mleko kozie. Mleko kobiece zawiera więcej białek serwatkowych niż mleko krowie czy kozie. W mleku zwierząt jest więcej kazeiny, mniej żelaza i niektórych witamin. Z powodu obecności w mleku krowim białek surowicznych dzieci uczulone na mleko krowie mogą mieć objawy również po wołowinie.
Jajo kurze. Jest także bardzo częstym alergenem u dzieci. Żółtko ma znacznie mniejsze właściwości alergizujące niż białko. Ze względu na wartości odżywcze zaleca się wprowadzanie żółtka u niemowląt już po 6 miesiącu życia. U dzieci z atopią wprowadzanie żółtka powinno być bardzo ostrożne ( po ugotowaniu na twardo ).
Białko kurze uczula bardzo silnie i już w ilościach śladowych może wywołać groźne odczyny alergiczne, jak obrzęk krtani, ciężką biegunkę, zlewną pokrzywkę, a nawet wstrząs anafilaktyczny. U dziecka ze znacznym uczuleniem na białka jaja kurzego może wystąpić napad astmy, jeśli dziecko wejdzie do pomieszczenia gdzie ubija się pianę. Dzieci uczulone na jajo przeważnie dobrze tolerują mięso kurcząt, ale często mogą reagować odczynem ogólnym i miejscowym na szczepionki z drobnoustrojów hodowanych na pożywkach z dodatkiem jaj.
Pszenica i inne zboża. Są często przyczyną alergii u dzieci. Uczulenie na zboża ( pszenica, żyto )
i produkty zbożowe może się kojarzyć z uczuleniem na mleko i jajo. Uczulenia na zboża nie należy mylić z nietolerancją glutenu, jaka występuje u dzieci z chorobą trzewną. W obu stanach konieczne jest stosowanie diety bezglutenowej, która daje poprawę niezależnie od mechanizmu rozwoju choroby.
Kaszę mannę u uczulonych na pszenicę zastępuje się kaszą kukurydzianą lub ryżem.
Mąka pszenna zawiera około 20 alergenów; białka te rozkładane są w dużym stopniu przez enzymy przewodu pokarmowego. Mąka pszenna może również uczulać drogą wziewną, dając napady duszności, np. u młynarzy i ich dzieci. Wiele osób używa do sałatek i różnych pokarmów kiełków pszenicy, które po spożyciu przez uczulonych mogą powodować gwałtowne reakcje, np. Obrzęk Quinckego.
Ryby. Zawierają bardzo silne alergeny. Najlepiej poznany został alergen M wyizolowany z mięsa dorsza. Między alergenem M a alergenami innych ryb zachodzą reakcje krzyżowe. Objawy alergiczne mogą występować po zjedzeniu mięsa ryby nawet w śladowych ilościach, po sosach, do których użyto wywarów z ryb, po dotknięciu ryby świeżej, a nawet zapach ryb u niektórych wywołuje reakcje alergiczne. Gotowanie ryb w niewielkim stopniu zmniejsza ich alergenność. Wobec coraz częstszego karmienia zwierząt, zwłaszcza drobiu mączką rybną, objawy uczulenia na rybę mogą wystąpić po zjedzeniu kurczęcia, a nawet jaja. Dezorientuje to rodziców i lekarza, gdyż testy wskazują na uczulenie na rybę, a nie na mięso kurczęcia czy jajo.
Owoce. Zwłaszcza cytrusowe, należą do pokarmów silnie uczulających. Antygeny owoców i warzyw są jednak wrażliwe na ciepło tracąc swoją aktywność po gotowaniu, a nawet zamrożeniu. Warzywa i owoce są często przyczyną tzw. Oral alergy syndrom, a więc zmian skórnych występujących wkoło ust po zjedzeniu tych warzyw, owoców lub przyrządzonych z nich soków. Zespół występuje u osób z nadwrażliwością na pyłki brzozy, leszczyny, traw i innych roślin, gdyż istnieje krzyżowa wrażliwość na pyłki tych roślin i alergeny warzyw i owoców. Do najsilniej uczulających owoców należą orzechy, zwłaszcza ziemne. Nie należy ich używać w diecie niemowląt i małych dzieci.
Soja. Jest coraz częściej podstawą wielu produktów spożywczych nie tylko dietetycznych, ale i używanych w żywieniu zdrowej populacji. Może stanowić ważny składnik pożywienia jaroszy. Ze względu na dużą zawartość pełnowartościowego białka, nienasyconych kwasów tłuszczowych i soli mineralnych soja stała się substytutem mleka krowiego, zyskując zastosowanie w produkcji mlekozastępczych mieszanek dla niemowląt uczulonych na białko mleka krowiego. Jednak uczulenia występują również na białka soi zarówno u niemowląt zdrowych (0,5%), jak i uczulonych na mleko.
W tym drugim przypadku częstość uczuleń na soję jest dużo większa (8%).